محمدرضا هاشمی

 در مورد حوادثی چون زلزله و دیگر بلایایی طبیعی باید به چند نکته اساسی توجه نمود:

1. براساس جهان بینی الهی و اسلامی، طبیعت فعل خداوند است. قرآن کریم می­فرماید: قل الله خالق کل شی <بگو ای پیامبر آفریننده همه چیز خداست>¹  و هرگونه حوادثی که در عالم هستی و طبیعت اتفاق میفتد به اراده خداوند  برمی گردد؛ به این معنا که هیچ سبب و علتی در جهان هستی خارج از قدرت و اراده الهی نیست.

2. هر چه در طبیعت اتفاق میفتد در عین اینکه به اراده خداوند برمی گردد علل مادی و طبیعی هم دارد که البته وجود این مجموعه علل و معلول در سایه اراده الهی است. ولی سخن در این است که آیا باید خداوند در  همه علل عادی طبیعت به صورت خارق العاده تصرف کرده و مانع حوادث و پدیده های طبیعی شود ؟پاسخ این است که سنت الهی اینگونه است که طبیعت به صورت عادی در جریان باشد، مگر در مواردی خاص که مصلحتی وجود داشته باشد و خداوند بصورت خارق العاده از وقوع حوادث طبیعی جلوگیری کند. بنابراین از آنجا که مشیت الهی به وقوع عادی علل طبیعت تعلق گرفته است نباید انتظار داشته باشیم از وقوع هر حادثه طبیعی (که البته ممکن است به جهت اقتضای عالم ماده و محدودیت آن و تزاحم هایی که در آن وجود دارد شروری را به همراه داشته باشد)، با تصرف خداوند جلوگیری شود .

3. نکته دیگر این است که انسان ها در مواجهه با حوادث طبیعی ، وظایفی بر عهده دارند که انجام آن ها در جلوگیری از بلایایی طبیعی نقش مهمی ایفا می کند. لذا انسان با توجه به نعمت الهی عقل و دانش می تواند در زندگی خود از وقوع آسیب­های جدی در حوادث طبیعی جلوگیری کند که البته این موضوع هم براساس قضا و تقدیر الهی است. به طور مثال همچنان­که انسان با تزریق واکسن از ابتلا به بیماری­های خطرناک پیشگیری  می­کند، می تواند با مقاوم سازی ساختمان­ها از میزان خسارت­های جانی و مالی حوادث طبیعی بکاهد.

4. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که بر اساس آموزه­های اسلامی، اخلاق و رفتار انسان­ها هم به عنوان عوامل معنوی، در وقوع یا جلوگیری از حوادث طبیعی نقش دارد. به طور مثال در احادیث اسلامی برخی گناهان مثل شیوع اعمال منافی عفت، بی توجهی به فقرا و... در وقوع این حوادث نقش دارد² و در نقطه مقابل، انجام اعمال صالح مانند دعا، صدقه دادن و صله ارحام  و... در جلوگیری از بلا نقش بسزایی دارد که در احادیث اسلامی منعکس شده است³.

5. نکته پایانی این است که آیا وجود این حوادث طبیعی با رحمت الهی منافات دارد؟پاسخ این است که اگر انسان مؤمن نقشی در وقوع بلا نداشته باشد این حوادث، طبق روایات موجب کفاره گناهان و ترفیع درجات مؤمنین می شود. در روایت مشهوری است که امام صادق^{علیه السلام} در حدیثی فرمودند: اگر مؤمن می­دانست در مصیبت چه اجری دارد هر آینه آرزو می­کرد که با قیچی تکه تکه شود⁴. این مطلب، گویای پاداش بزرگ اخرویِ مصیبت دیدگان در بلاها است که این امر خود جلوه­ای از رحمت الهی محسوب می­شود.

بنابراین از مجموع مطالبی که بیان شد نتیجه گرفته می شود که نه تنها وقوع بلایای طبیعی با رحمت الهی منافات ندارد، بلکه انجام اعمال صالح و توجه به اصول عقلانی در ساحت های گوناگون زندگی، در کاهش حوادث طبیعی نقش بسزایی دارد.

پی نوشت:

1.      رعد،آیه 16.

2.      کافی،ج 2 ،ص 374؛ الوافی ج 5، ص 1039.

3.      تحف العقول، ص7.

4.      کافی،ج 5، ص 87.