حجت الاسلام والمسلمين مصطفی قنبرپور ( واعظ)

آن شب قدركه اين تازه براتم دادند

يادداشت
 حجت الاسلام والمسلمين مصطفي قنبرپور *

(پژوهشگر حوزه دين)

در لغتنامه دهخدا درباره معناي «قدر» آمده است: «قدر به معني تقدير و اندازه گيري است. عطاء از ابن عباس روايت کند که خداوند سرنوشت همه چيز از باران و روزي و زنده کردن و ميراندن در آن سال را در اين شب معين و مقدر فرمود. وراق گويد: «ليله قدر يعني شب عظمت و شرف» ابوبکر وراق گويد: از شرف اين شب همين بس که کتاب با «قدر» و منزلتي به زبان پروردگار با قدر و عظمتي به امت با «قدر» و قيمتي در اين شب فرستاده است و شايد به همين جهت است که لفظ «قدر» در سوره «قدر» 3 مرتبه تکرار شده است.»
    شب قدر از شب هاي با فضيلت است و آنچه از قرآن کريم و روايات اسلامي استفاده مي شود، اين شب عزيز در ماه مبارک رمضان است. در همين شب است که قرآن کريم بر قلب مقدس پيامبر(ص) نازل شده است. البته بايد به اين نکته اشاره کرد که ممکن است براي بعضي اين پرسش پيش آيد که مگر در بيست و هفتم رجب قرآن به رسول اکرم(ص) نازل نشده است؟
     کوتاه و گذرا بايد گفت: در ماه رجب جبرئيل بر آن بزرگوار ظاهر شده و او را به رسالت و بعثتش خبر داده ولي نزول قرآن از شب قدر آغار شده است؛ چون (وحي) بتدريج و تاني بر آن حضرت فرود مي آمد. (تفسير نوين، محمد تقي شريعتي صفحه 276) و نيز مفسران مي گويند که قرآن مقدس يک نزول دفعي و يک نزول تدريجي داشته است. «نزول دفعي» آن در ماه رمضان و شب قدر بوده که بر قلب نوراني رسول خدا(ص) نازل شده است و «نزول تدريجي» بتدريج در مناسبت هاي مختلف بر نبي اکرم(ص) نازل شده است.
    
    شب قدر کدام شب است؟
     در اينکه شب قدر چه زماني است اختلاف وجود دارد. بعضي آن را در شب هفدهم و برخي هم در شب هاي نوزدهم، بيست ويکم و بيست وسوم و اهل تسنن نيز در شب بيست وهفتم ماه رمضان دانسته اند. در روايتي از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «تقدير مقدرات در شب نوزدهم و تحکيم آن در شب بيست ويکم و امضاي آن در شب بيست وسوم است.» (تفسير نمونه، جلد 27 صفحه 189، به نقل از نورالثقلين، جلد 5 صفحه 626، حديث 62)
    شايد يکي از عللي که شب قدر به طور دقيق معلوم نيست که کدام يک از شب هاي ياد شده است، اين باشد که: حکمت الهي بر اين تعلق گرفته که مردم همه شب هاي پرفيض ماه رمضان را به احتمال (شب قدر) به اندازه توان و استطاعت خود، احيا بدارند و به نماز و عبادت و دعا و تلاوت قرآن بپردازند و از گناهان (معاصي) برکنار باشند.
    ولي آنچه از روايات اسلامي استفاده مي شود، شب قدر در دهه آخر ماه رمضان است و اين شب قدر در اديان و امت هاي قبل از اسلام نبوده و از مواهبي است که خداي متعال براي امت حضرت محمد(ص) قرار داده است.
    در اين شب مبارک و پر از برکات و فرمان آفريدگار جهان، فرشتگان فوج فوج از آسمان به زمين مي آيند، درحالي که به بندگان مومن سلام مي کنند، مقدرات يکساله بندگان را ثبت مي نمايند. «البته تقدير الهي به وسيله فرشتگان برطبق شايستگي ها و لياقت هاي افراد و ميزان ايمان و تقوا و پاکي نيت و اعمال آنهاست» (همان مدرک، صفحه 187)
    در اين شب قدر که قرآن مقدس مي فرمايد: «خير من الف شهر» بالاتر و بهتر از هزار ماه است، مردم خداجوي و مسلمان به نماز و دعا و نيايش و تضرع و استغفار به درگاه الهي روي آورده و از گناهان و معاصي اظهار ندامت و پشيماني مي کنند و چه زيبا است که در اين شب پربرکت که براثر لياقت ها و شايستگي هاي افراد، سرنوشت يک ساله آنها مقدر مي شود، اين شب نوراني که سراسرش نور و پاکي است، بيدار بوده و به عبادت و دعا به صبح برسانند که مبادا در حال خواب و بي خبري باشند.
    1. از رسول خدا(ص) روايت شده است که فرمود: «هرکس شب قدر را به پا دارد و مومن باشد و معتقد به روز جزا؛ خداي متعال گناهان او را بيامرزد» و در روايت ديگر است که: «شيطان در اين شب بيرون نمي آيد و نمي تواند کسي را آزار برساند.»
     (تفسير منهج الصادقين، ملافتح الله کاشاني، جلد 10، صفحه 308)
     2. اميرالمومنين علي(ع) فرمود: «فاطمه(س) به هيچ يک از خانواده اش اجازه نمي داد آن شب قدر را بخوابند و خواب آلودگي آنان را با غذايي اندک درمان نمود و مي گفت: محروم کسي است که از خير اين شب بي بهره بماند.» (دعائم الاسلام، القاضي نعمان بن محمد، جلد 1،صفحه 282)
    
    شب نواختن بندگان:                                                     در تفسير خواجه عبدالله انصاري آمده است: در شب قدر «جنات عدن و فراديس اعلي» درها را باز نهاده و ساکنان جنت الخلد برکنگره ها نشسته و ارواح انبياء و شهدا در عليين فراطرب آمده، نسيم روح ازليت از جانب قربت به دل دوستان مي دمد، ... و خطاب مي آيد: کجايند جوانمردان شب خيزان که در آرزوي مواصلت ما، بي خواب و بي آرام بوده اند و در راه عشق ما، شربت بلا نوشيده اند تا ما خستگي ايشان را مرهم نهيم؛ و اندر اين شب قدر، ايشان را با قدر و منزلت بازگردانيم که امشب، شب نواختن بندگان است، وقت قبولي توبه عاصيان است، موسم و ميعاد آشتي جويان است، هنگام ناز عاشقان و راز محبان است و گفته اند: رب العالمين در دو وقت بندگان را بر فرشتگان عرضه مي کند، يکي در موسم عرفات که حاجيان احرام گرفته اند، ديگر شب قدر بندگان را بر فرشتگان جلوه کند؛ زيرا که در اين شب مطيعان در طاعت بيفزايند، عاصيان از معصيت بازگردند، از دست ها بوي تسبيح آيد. امشب مقربان آسمان، سلام حق به بندگان مي رسانند و آثار رحمت بر سر امت محمد(ص) مي افشانند. طاعات با تقصير مي پذيرند و معاصي بي شمار مي آمرزند. (کشف الاسرار وعدة الابرار (معروف به تفسير خواجه عبدالله انصاري) جلد 10، صفحه 565)
    ما نيز در شب هاي پرفيض قدرکه ابواب رحمت الهي به روي بندگانش باز است با دلي پاک و نيتي خالص و ديدگان اشک آلود، دست به دعا برداريم و از خداي مهربان ملتمسانه بخواهيم که ما را در اين شب عزيز و مبارک از خلعت رحمتش نصيبي بدارد و گناهان ما را ببخشايد و بر بينش هاي اسلامي ما بيفزايد و توفيق بندگي و برکناري از معاصي را به ما عنايت کند و دل هاي ما را به نورانيت قرآن و ايمان و تقوا و محبت اهل بيت عصمت و طهارت(ع) روشن سازد و سرنوشت يک ساله ما را نيکو بدارد و فرج آخرين ذخيره دودمان رسالت و اصلاحگر واقعي جهان و احياکننده احکام مترقي قرآن حضرت ولي عصر(عج) را نزديک فرمايد.
     * بيتي از حافظ:
     چه مبارک سحري بود و چه فرخنده شبي/ آن شب قدر که اين تازه براتم دادند