هیئت مذهبی کوثر

هیئتی در غرب تبریز بود. تاریخ دقیق تأسیس را حوالی سال‌های 75 و 76 شمسی می‌گفتند. سن و سال ما در آن مقطع کمتر از آن بود که بتوانیم به هیئتی که در حد محفلی دوستانه بود و اطلاع‌رسانی کمی در مورد کم و کیف تشکیل جلسات آن وجود داشت، راه پیدا کنیم. علاوه بر این، سنت تبریزی‌ها در عزاداری بر اهل‌بیت به لحاظ کیفیت اقامه عزا، عمدتاً بر روضه‌خوانی صرف در طول هفته‌های متعدد سال استوار بود. سینه‌زنی تبریزی‌ها محدود به ایام محرم و صفر بود. این سینه‌زنی متشکل از دو بخش عمده عرب و عجم بود. همچنین سنت تقریباً یک قرنی شاه حسین گویان در دهه اول محرم هر سال (نوعی اقامه عزا در حالت حماسی که مردم دوشادوش همدیگر، در دست راستشان چوب یا شمشیری را در محوطه‌ای باز بالا و پایین می‌برند و دست چپشان را بر روی کتف نفر عقب‌تر از خویش قرار می‌دهند) اجازه نمی‌داد هیئت مذهبی کوثر ما، بتواند اقامه عزایی مختلط از روضه و سینه‌زنی شور را به اجرا بگذارد.

هیئت مذهبی کوثر توسط عده‌ای از بسیجیان حوزه 5 بسیج شهری امام باقر (ع) تبریز بر این اندیشه شکل گرفته بود که در طول هفته‌های سال بتواند قالب‌های رایج اقامه عزا در تبریز را تغییر دهد. هیئت کوثر به دنبال این بود که از رهگذر این تغییر تاکتیک، بتواند نسل جدیدی از جوان‌های متولد 60 و 70 را- که از طریق رسانه با نوع جدیدی از اقامه عزا در شهرهای تهران، قم و مشهد آشنا شده بودند-، به دستگاه سیدالشهدا و اهل‌بیت جذب نماید. واقعیت این بود، جوان‌های نسل دوم و سوم عصر انقلاب اسلامی، به دلایل متعددی نمی‌توانستند با جریان رایج و غالب اقامه عزای رایج در شهر تبریز ارتباط منسجمی برقرار کنند. لذا بالا رفتن مطالبات درون مذهبی جدید باعث شده بود هیئت‌های جدیدی به وجود بیاید که پاسخگوی مطالبات جوانان مذهبی جامعه تبریزی باشد. هیئت مذهبی کوثر تبریز با شناسایی به‌موقع این نیاز توانست با حفظ وجه اصلی و بنیادین اقامه عزا (یعنی روضه‌خوانی و اصل بُکاء) سینه‌زنی شور را در کنار این مقوله قرار دهد تا شکل جدیدی از اقامه عزا را در اواسط دهه 70 شمسی شروع نماید. در کنار این نوع از سینه‌زنی، سخنرانی قبل از جلسه توسط یکی از خطبای روحانی مشهور غرب تبریز به نام حجت‌الاسلام شیخ عباس جعفری همیشه به‌عنوان یک مکمل آموزش اعتقادی و احکامی مکتب تشیع برای شرکت‌کنندگان در جلسات هفتگی هیئت ظاهر شده است. علاوه بر سخنرانی، آموزش ترتیل قرآن کریم و تفسیر آیات مربوطه قرآن (هر جلسه نیم‌صفحه از قرآن) توسط حافظ کل قرآن کریم، حاج جعفر قره داغی- که خودشان متولد دهه 60 هستند-، منجر به این می‌شد که هیئت در کنار تمرکز بر مقوله اهل‌بیتی تشیع، مقوله قرآنی تشیع را نیز با توجه به حدیث ثقلین نبی معظم اسلام پیاده نماید.

دراین‌بین اما، هیئت بعد 18 سال از تأسیس خود، به‌طور کاملی نتوانسته بود به فلسفه‌ی اصلی خویش که بر اساس آن به وجود آمده بود، عمل نماید. این فلسفه، بر این باور بنیان نهاده شده بود که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، سینه‌زنی شور در هیئت ترویج شود اما چون این سینه‌زنی متولی (مداح) خاصی نداشت، نتوانست آن‌چنان‌که بایدوشاید رونقی به یکی از اولین هیئت‌های سینه‌زنی شور در تبریز بدهد. در کنار این مقوله محافظه‌کاری‌هایی در سطح شورای مرکزی هیئت به‌مرورزمان ایجاد شده بود که روند هر گونه تغییر مثبتی در هیئت را مصداق حاشیه‌سازی برای هیئت تلقی می‌کردند. دراین‌بین اما حاج حسن فرزانه، یکی از اعضای شورای مرکزی هیئت و در واقع پر سابقه‌ترین فرد حاضر در هیئت با تشکیل شورایی جدید به نام شورای فرهنگی ذیل شورای مرکزی هیئت تلاش نمود روزمرگی را از هیئت مذهبی کوثر دور نماید و این اتفاق روی داده به فراخور تشکیل شورای فرهنگی، جوان‌هایی از جنس ما که از یک تا ده سال در هیئت سابقه حضور داشتیم تصمیم گرفتیم به جای این‌که هیئت جدیدی تأسیس کنیم، با اصلاحات تدریجی همین بیرق حضرت کوثر سلام‌الله علیها را حفظ نماییم و گسترش آن را مدنظر قرار دهیم.

اکنون بعد از دو سال که از آن روزها می‌گذرد هیئت مذهبی کوثر توانسته است 7 دستاورد مشخص را به دست بیاورد: 1- مداح جدیدی به‌عنوان متولی سینه خوانی در هیئت جذب شد که افتخار طلبگی و معمم بودن به لباس مقدس روحانیت را داراست. حجت‌الاسلام شیخ جعفر طالبی، با صدای زیبای خود نشان داد که یک روحانی می‌تواند با حفظ چارچوب‌های مقتضی، مداح قابلی برای اهل‌بیت علیهم‌السلام باشد. شیخ جعفر طالبی مهم‌ترین دستاورد هیئت در دو سال گذشته بوده است. کار به جایی رسیده است که بعضاً از شهر مجاور تبریز یعنی سردرود جمعه‌شب‌ها راهی تبریز می‌شوند تا از مداحی شیخ جعفر طالبی فیض ببرند یا مداحانی در جلسه پیدا می‌شوند که به‌نوعی از اجرای شیخ جعفر طالبی آموزش می‌بینند و نکته‌های عملی در مداحی را فرامی‌گیرند. 2- هیئت در گذشته به دلیل جمعیت کم، در منازل بانی‌ها برگزار می‌شد اما بیش از یک و نیم سال است که در مسجدی برنامه‌های هفتگی خویش را برقرار می‌نماید، چراکه اقتضای فضاسازی داخلی هیئت و جمعیت زیاد هیئت باعث شده است که بانیان هیئت مجاب شوند که هیئت در مسجد برگزار شود. 3- در گذشته حتی دقیقه‌ای هم از نواهای جلسه صوت یا عکسی به یادگار نمانده است اما هم‌اکنون نواهای صوتی هر جلسه و نوای تصویری ثابت (عکس) هر جلسه در رسانه‌های مرتبط با هیئت پوشش داده می‌شود. به‌گونه‌ای که کانال هیئت مذهبی کوثر تبریز در حدود 500 عضو دارد. 4- بعد از دهه اول محرم امسال و با تصمیم‌گیری شورای اجرایی هیئت تاریکی جلسه در سینه‌زنی به حداقل ممکن می‌رسد تا فضای فیلم‌برداری از نوحه مداح اهل‌بیت، شیخ جعفر طالبی میسر گردد. بنابراین، هیئت چهار ماه است که به‌طور منظمی از هر جلسه خویش حداقل دو ویدیوی منتخب را تدوین کرده و منتشر می‌نماید 5- در راستای مذاکره‌ای که با نزدیک به 60 بانی در هیئت انجام شد، هیئت به مدت 5 ماه است که مستمر در هر جلسه هفتگی جهت پذیرایی از حضار جلسه، سُفره نذری تدارک دیده است. 6- جریان جدید اصلاحی که در هیئت شکل گرفت سعی نمود برخی از اعضای ناراضی شورای مرکزی هیئت را که به‌نوعی بزرگ‌تر جمع نیز به‌حساب می‌آمدند، از خود ناراضی و ناراحت نکند. لذا در طول این دو سال نه‌تنها نفرات قدیمی شورای مرکزی هیئت از اقدامات به‌عمل‌آمده راضی شدند، بلکه تلاش شد از ظرفیت بزرگ‌ترهای محفل به‌صورت بهینه‌ای استفاده شود. 7- بالا رفتن صمیمیت و محبت بین اعضای فعال جدید و قدیم هیئت دستاورد دیگری بود که توانست هیئت و مسائل آن را منشائی برای دوستی‌ها و رفاقت‌های مؤمنانه قرار دهد. این محبت و صفا بین افراد فعال هیئت منجر به این شده است که نیروی محرک پیش برنده تحولات پشت پرده و صحنه هیئت (نیروی انسانی شاداب و پر همت) پا به‌پای مداح و مخاطب عام هیئت جلو بیاید.

در مقابل این دستاوردها، قرار بر این شده است برای ثبت مکتوب این حرکت خودجوش کوثری، کتابچه‌ای برای ثبت کتبی عُمده فعالیت‌های هیئت در دو سال گذشته منتشر شود. این کتابچه شامل تعدادی مصاحبه با نفرات شورای مرکزی هیئت در باب مسائل مختلف مرتبط با حوزه وظایف آن‌ها، تاریخ‌نگاری تمام جلسات دو سال گذشته هیئت و معرفی اجمالی نزدیک به 40 نفر متصدیان هیئت از کوچک تا بزرگ خواهد بود. کتابچه هیئت مذهبی کوثر تلاش خواهد کرد هویت و اعتبار کسب‌شده فعلی برای مجموعه را حفظ نماید و سند افتخاری برای کوثریون آینده باشد که قدم در راه پرافتخار و تمام‌نشدنی نوکری حضرت کوثر خواهند گذاشت.

و بیرق بالا رفته بود. بالاترش بردیم...

علی دلخون قراملکی

فرهاد ذاکر قراملکی